Ministerstwo Sprawiedliwości

Przypomnienie wagi problemu oraz wzmocnienie głosu w debacie publicznej nad krzywdzeniem dzieci – to jedne z głównych założeń obchodzonego dzisiaj Międzynarodowego Dnia Zapobiegania Przemocy Wobec Dzieci.

Ministerstwo Sprawiedliwości przykłada dużą wagę do działań podejmowanych na rzecz pokrzywdzonych przestępstwem, w tym dzieci. Szczególnym zainteresowaniem objęte są te działania, które mają na celu minimalizowanie wtórnej wiktymizacji małoletnich świadków w toku przeprowadzanych z ich udziałem czynności procesowych, mających miejsce zarówno w toku postępowania karnego jak również w toku czynności w sprawach czynów zabronionych jakich dopuszczają się nieletni sprawcy.

Przepisy prawa międzynarodowego i Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej nakładają na państwo obowiązek ochrony dzieci (nie tylko będących sprawcami czynów zabronionych):

• Art. 3 Konwencji o Prawach Dziecka stanowi, że we wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka;
• Art. 72 Konstytucji RP stanowi, że Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka, oraz, że każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

Problematyka związana z zapewnieniem ochrony dziecka w postępowaniu karnym uregulowana jest w przepisach Kodeksu postępowania karnego,a w szczególności w art. 185 wyrażającym zasadę jednorazowego przesłuchania świadka do 15. roku życia przez sędziego z udziałem biegłego psychologa w przyjaznym pokoju przesłuchań.

Tak więc przepisy prawa wskazują, iż dzieci,  które są ofiarami lub świadkami przestępstw, powinny być podczas postępowania karnego traktowane delikatnie, z uwzględnieniem wieku, płci i stopnia ich dojrzałości. Wszystkie czynności z udziałem dzieci powinny być przeprowadzane przez przeszkolonych specjalistów w stosownym otoczeniu, odpowiadającym szczególnym potrzebom dziecka. W związku w tym należy zapewnić dziecku komfort wypowiedzi w przyjaznych dla niego warunkach oraz dążyć do ograniczenia do minimum czynności z udziałem dziecka w tym w szczególności do jednorazowego jego przesłuchania.

Statystyki przesłuchań małoletnich świadków w trybie art. 185a i 185b kpk:

Trudno jednak doszukać się podobnej ochrony małoletniego świadka w przepisach Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Dziecko przesłuchane w trybie art. 185 kpk może zostać przesłuchane tylko jeden raz w przyjaznych dla niego warunkach, a z przesłuchania sporządzone zostanie nagranie służące jako dowód w sprawie umożliwiające odstąpienie od dalszych przesłuchań świadka w przyszłości. W aktualnie obowiązującym porządku prawnym takich gwarancji nie ma pokrzywdzone dziecko podobnym czynem zabronionym jakiego dopuścił się nieletni sprawca.

Warto zatem, by sędziowie rodzinni, posiłkując się przepisami Kodeksu postępowania karnego, przesłuchiwali dzieci - ofiary czynów zabronionych jakich dopuścili się nieletni sprawcy, których sprawy rozpoznawane są w trybie postępowania poprawczego, korzystali z możliwości jednorazowego przesłuchania świadków w przyjaznych pokojach przesłuchań.

Ministerstwo Sprawiedliwości w 2007 r. przystąpiło do Koalicji na Rzecz Przyjaznego Przesłuchiwania Dzieci i zaangażowało się w procedurę certyfikacji przyjaznych pokoi przesłuchań małoletnich świadków.

Aktualnie na terenie kraju istnieje 76 takich pokoi. Lista tych pokoi znajduje się w jednej z zakładek strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości „Przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci – Lista przyjaznych miejsc przesłuchań”.

W związku z tegoroczną (czerwiec) nowelizacją Kodeksu postępowania karnego i rozszerzeniem od 27 stycznia 2014 roku ochrony jednorazowym przesłuchaniem w przyjaznych pokojach małoletnich świadków do 18. roku życia, w Ministerstwie Sprawiedliwości trwają prace nad projektem Rozporządzenia w sprawie sposobu przygotowania jednorazowego przesłuchania oraz warunków, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia przeznaczone do przeprowadzania takich przesłuchań.

Ministerstwo Sprawiedliwości uznaje za konieczne wyznaczenia kuratora dla dziecka w sytuacji gdy jedno z rodziców dopuściło się czynu zabronionego na szkodę małoletniego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie wskazuje jednak osób mogących skutecznie reprezentować pokrzywdzone dziecko w postępowaniu karnym i mających wiedzę prawniczą.

Z przekazanych do Ministerstwa Sprawiedliwości informacji wynika, że z niemal tysiąca osób reprezentujących małoletnich na rozprawach:

1. 27,1 % - to adwokaci i radcowie prawni;
2. 30,4 % - to kuratorzy sądowi;
3. 24,5 % - to członkowie rodziny małoletniego;
4. 9,5 %   - pracownicy sekretariatu sądu;
5. 8,4 % - inne osoby np. pracownicy MOPS, PCPR, nauczyciele, pedagodzy szkolni czy rodzina zastępcza.

Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do Koordynatorów Sieci Pomocy Ofiarom Przestępstw, by Ośrodki Sieci włączyły się jako organizacje społeczne współpracujące z adwokatami i radcami prawnymi do procedury wyznaczania kuratorów procesowych dla dzieci.

Wczoraj (18 listopada) odbyła się konferencja otwierająca projekt realizowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości  - „Wzmocnienie działań na rzecz ofiar przemocy w rodzinie”, współfinansowany ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego.

Celem projektu jest zmniejszenie zjawiska przemocy w rodzinie w tym ochrona dzieci stających się często ofiarami własnych rodziców i opiekunów.

Projekt przewiduje:

• przeszkolenie osób pracujących z pokrzywdzonymi przemocą w rodzinie  w OPOPP, celem podniesienia ich kompetencji,
• zorganizowanie spotkań edukacyjnych dla osób pokrzywdzonych przemocą w rodzinie zgłaszających się po pomoc do obu rodzajów  Ośrodków,
• objęcie pokrzywdzonych przemocą w rodzinie, wskazanych przez Ośrodki, pomocą terapeutyczną bądź innego rodzaju wsparciem psychologicznym.

Więcej na temat działań Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie pomocy dzieciom pokrzywdzonym m.in. przemocą w rodzinie, znajdziecie Państwo w załączonej poniżej prezentacji oraz tutaj.

Wydział Komunikacji Społecznej i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości